Vukov i Dositejev muzej

Kada se uputimo od Trga Republike i Knez Mihailove ulice pored Etnografskog muzeja preko Akademskog platoa ka Dositejevom liceju na Dunavskoj padini, polako počinjemo da osećamo duh nekadašnjeg Beograda. Počinju sve češće da se viđaju stare kuće u Beogradu niže spratnosti sa starim fazadama. Tu, odmah ispod parka i šeih-Mustafinog turbeta, u ovom mirnom kraju Dorćola, dolazimo do jedne stare kuće jako značajne u istorijskom i kulturnom smislu, ali i bitne za turizam u Beogradu. U njoj je danas smešten Vukov i Dositejev muzej.

Ova zgrada sa početka XVIII veka je jedna od najstarijih turskih kuća u Beogradu važna kao kulturno nasleđe Beograda i Srbije, a nalazi se na adresi Gospodar Jevremova 21. Predstavlja tipičnu stambenu gradsku kuću iz tog perioda, koja se sastoji od prizemlja, u kome se nalazio dućan, sobe za poslugu i odžaklija, i malo isturenijeg sprata u kome su se nalazile sobe za stanovanje. Time se postizala odvojenost dela za privatni i intimni život, od prostorija za društveni i javni život. I danas je, prizemlje posvećeno Dositeju Obradoviću, a na spratu se nalaze eksponati posvećeni Vuku Karadžiću. Početkom XIX veka, do sloma Prvog srpskog ustanka zgrada je kupljena od strane Praviteljstvujušćeg sovjeta i služila je za smeštaj Velike škole, prve obrazovne institucije višeg nivoa u Srbiji. Veliku školu je osnovao Dositej Obradović, kao prvi licej u kom će se obrazovati budući činovnici oslobođene Srbije. U njoj su se zaista školovali značajne ličosti tog vremena kao što je bio Vuk Stefanović Karadžić i Karađorđev prvi sin. U potonjem periodu, često je menjala vlasnike i namenu, da bi 1948. godine, posle rekonstrukcije, zgradi bio vraćen prvobitni izgled i od tada je u njoj smešten Muzej Vuka i Dositeja.

Dositej (rođ. Dimitrije) Obradović (173? – 1811) je rođen u Čakovu u Banatu (teritorija današnje Rumunije) najverovatnije 1739, mada se u nekim dokumentima pominje i 1742. godina kao godina rođenja. Bio je srpski prosvetitelj i reformator koji se prvo školovao za kaluđera u mansatiru Hopovo, koji pripada fruškogorskim manastirima, gde se zamonašio i dobio crkveno ime Dositej pod kojem ga i do danas znamo. Napustio je školovanje u Hopovu i započeo putovanja po Evropi, gde je primio ideje o prosvećivanju svog naroda, istovremeno nastavljajući školovanje u Beču, Lajpcigu i Bratislavi. Preveo je Ezopove basne, a onda je i sam počeo da se bavi pisanjem. Najpoznatije delo mu je „Život i priključenija“. Čuvši za Prvi srpski ustanak 1803. godine , stupio je u vezu sa Karađorđem i došao da pomogne ustrojstvo nove srpske države. 1804. godine je napisao „Vostani Serbie“, himnu buđenja Srbije iz viševekovnog ropstva. Bio je i popečitelj prosvete u Praviteljstvujuščem sovjetu serbskom ( osnovan 1805. godine u Borku – bio je neka vrsta vlade i imao zakonodavnu vlast). Osnovao je i Veliku školu 1808. godine, kao i Bogosloviju 1810. godine. Umro je 1811 godine u Beogradu.

Vuk Stefanović Karadžić (1787 – 1864) je rođen u selu  Tršić kod Loznice. Bio je reformator srpskog jezika, pisac prvog srpskog rečnika i sakupljač narodnih umotvorina i običaja. Prvo obrazovanje je dobio u Loznici i manastiru Tronoša. Kada je 1808. godine Dositej Obradović osnovao Veliku školu, posatao je njen đak. Učestvova je kao činovnik u Prvom srpskom ustanku, a posle njegovog sloma se preselio u Beč 1813 godine. Tamo je upoznao Jerneja Kopitara pod čijim uticajem je počeo skupljanje narodnih umotvorina i reformu ćirilice. 1831 je bio imenovan za predsednika institucije, i njegova funkcija bi se u današnje vreme nazivala gradonačelnik Beograda. Iako je njegov jezik priznat za zvaničan književni u Srbiji tek 1868. godine, treba napomenuti da su 1847. godine prva dela objavljena na njegovom narodnom jeziku i to od značajnih ličnosti kao što su Đura Daničić, Branko Radičević, ali i Njegošev „Gorski vijenac“. Vuk Stefanović Karadžić je preminuo 1864. godine u Beču, a posmrtni ostaci su 1897. godine, na stogodišnjicu njegovog rođenja, preneti u Beograd.

U ovom delu Beograda, gde se nalazi staro jezgro grada,  možete provesti vrlo interesantan dan ili vikend, gde ćete saznati dosta zanimljivih činjenica o Beogradu, istoriji, ali i ostalim lepim stvarima. Svuda okolo su lepi beogradski restorani, kafane, vinarije Beograda u kojima se možete odmoriti od šetnje i obilazaka i tako upotpuniti vreme. Spomenik Dositeju Obradoviću se nalazi u Univerzitetskom parku. Iako je prvobitna ideja bila da se spomenici Vuka i Dositeja nalaze u istom parku, ipak je 1937. godine spomenik Vuku Stefanoviću Karadžiću postavljen na raskrsnici ulica Bulevar Kralja Aleksandra i Ruzveltove u parku Ćirila i Metodija, koji je, pak, poznatiji kao park kod Vukovog spomenika. Ova dva naša istaknuta reformatora su sahranjena, jedan pored drugog, ispred Saborne crkve u Beogradu. Treba pomenuti i da se lik Vuka Stefanovića Karadžića se nalazi na novčanici od 10 dinara, koja je trenutno u opticaju.